İTU - İYİ TARIM UYGULAMALARI ;
Küresel ısınma sonucu oluşan sorunlar ve dünyanın ekolojik dengesinin gitgide daha çok bozulması, insanların sağlıklı yaşam ve sağlıklı beslenme konusundaki endişelerini arttırmaktadır. Tarımsal ürün üretimine bugün daha fazla önem verilirken bu alanda standartların geliştirilmesi ve üretici firmaları belgelendirme çalışmaları gittikçe hız kazanmaktadır. İyi Tarım Uygulamaları da belgelendirme çalışmalarının yapıldığı bir standarttır.
İyi Tarım Uygulamaları, tarımsal üretimin, insan, hayvan ve çevre sağlığına zarar vermeyecek şekilde yapılmasını, bu yapılırken doğal kaynakların korunmasını ve tarımsal üretimin izlenebilir ve sürdürülebilir olmasını sağlayacak koşulların yaratılmasını sağlanmak üzere geliştirilmiştir. Aynı zamanda piyasalara, güvenilir tarım ürünlerinin sunulması hedeflenmiştir.
İyi Tarım Uygulamaları, sadece bugünün sağlıklı yaşam ve beslenme koşullarını düzenlemek amacı ile tasarlanmamıştır. İyi Tarım Uygulamaları teknikleri ile tarımsal üretim yapılması, gelecek nesillerin de sağlıklı ve yeterli gıda üretebilecekleri hava, su ve toprak gibi doğal kaynaklara sahip olmasını sağlamış olmaktadır.
Bu bilinç ile hareket eden Dünya Ticaret Örgütü, tarımsal ürünlerin üretimi ve ticareti konusunda, hayvan ve bitki sağlığını esas alan ve uluslararası standartların korunması amacını güden, gıda güvenliğine ilişkin düzenlemelerin yer aldığı bir anlaşma oluşturmuştur.
Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemleri Anlaşması’nın esas aldığı iki uygulama bulunmaktadır:
• Gıda güvenliği konusunda uygulanmak üzere, Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları standardı (HACCP, Hazard Analysis Critical Control Points)
• Tarımsal üretimde uygulanmak üzere İyi Tarım Uygulamaları (GAP, Good Agricultural Practices)
Dünya Gıda Teşkilatı da (FAO), İyi Tarım Uygulamaları’nın prensipleri üzerinde çalışmalar yapmıştır.
Daha sonra Avrupa Birliği ülkelerindeki büyük perakendeci kuruluşlar bir araya gelmişler ve Avrupa Perakendeciler Ürün Çalışma Grubu’nu (EUREP) kurmuşlardır. Bu kuruluş 1999 yılında, yaş meyve ve sebze üretiminde İyi Tarım Uygulamaları’nın esasları ile ilgili Avrupa Perakendeciler Ürün Çalışma Grubu, İyi Tarım Uygulamaları Protokolü’nü (EUREPGAP) hazırlamışlardır.
Dünya Gıda Teşkilatı (FAO) tarafından İyi Tarım Uygulamaları, tarım üretim sistemlerinin sosyal anlamda sürdürülebilir olması, ekonomik açıdan verimli ve kazanç sağlayan bir sistem olması, insan sağlığı açısından güvenilir olması, çevre açısından duyarlı davranılması için uygulanması gereken standartlar olarak tanımlanmıştır. Asıl amaç, insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden yapılacak bir tarımsal üretimdir.
Bu bakımdan İyi Tarım Uygulamaları sistemi, Zararlılarla Entegre Mücadele tekniği ile (Integrated Pest Management), Entegre Ürün Yetiştiriciliği tekniğinin (Integrated Crop Management), tarımsal üretimde birlikte uygulanmasını gerektirmektedir.
Dünyada bu gelişmeler olurken, ülkemizde de uluslararası çevrede kabul gören çeşitli standartların takip edilmesi ve uygulanması gerekli olmaya başlamıştır. Üstelik ülkemizde, hava, su ve toprak koşulları yanında iklim koşullarının da son derece uygun olması ve ülkemizin bir tarım ülkesi olması, iyi tarım uygulamalarının takip edilmesini bir yerde zorunlu kılmıştır.
Ancak ülkemizde tarım üretiminde hala geleneksel yöntemlerin kullanılıyor olması ve teknik hizmet alma konusunda tutucu davranışlar ve maddi olumsuzluklar yaşanması, tarımsal üretimde bazı sorunlar ortaya çıkarmıştır. Ama en önemli sorun bilinçsiz zirai ilaçların kullanılması ve ihraç edilen tarımsal ürünlerde ortaya çıkan kimyasal kalıntılardır.
İyi Tarım Uygulamaları konusunda Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2004 yılında çıkarılan ve 2010 yılında revize edilen İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik, bu konuda önemli bir adım kabul edilmektedir. Bu yönetmeliğin çıkarılış amacı, uluslararası kabul gören İyi Tarım Uygulamaları esasları ile örtüşmektedir. Bu sayede başta meyva ve sebze üretimi olmak üzere, her türlü tarımsal üretim gelişmeye başlamıştır. Aynı zamanda bu uygulamalar sayesinde üretici firmalar dış pazarlarda daha fazla rekabet etme gücü elde etmişlerdir.
İyi Tarım Uygulamaları, sadece tarımsal üretim teknikleri açısından değil, üretim sonrası ürünün tarladan toplanması, taşınması ve depolanması gibi sonraki aşamalarda da hijyen koşulları açısından da önemlidir. İyi Tarım Uygulamaları bu noktada ürünün temiz tutulması, gerekli hijyen koşullarının sağlanması ve ürüne herhangi bir bulaşmanın önünden geçilmesi için HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları standardından yararlanmaktadır.
Ama her şeyden önce tarımsal üretimde kalite, tarımsal üretimin yapıldığı çevre ve üretimde çalışanların güvenliği de göz önünde bulundurulmaktadır ve bu konularda, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standartlarını da kullanmaktadır.
Kısaca toparlamak gerekirse, İyi Tarım Uygulamaları koşullarına uyularak üretilen ve ürünler, zararlı kimyasal, fiziksel ve mikrobiyolojik kalıntılar içermediği için insan sağlığına zarar vermemektedir. Keza üretim sırasında gerekli koşullara uyulduğu için doğanın dengesine zarar vermeden ve çevre kirletilmeden üretim yapılmış olmaktadır. Aynı zamanda ülkenin yasal düzenlemelerine uyum sağlanmış olmaktadır.
Bütün bu sayılan durumlar sadece bir kazanç olmakla kalmayıp bir de üretici firmalara İyi Tarım Uygulamaları Belgesi verildiğinde, firmaların ulusal ve uluslararası rekabet gücü artmakta ve yeni pazarlara girme şansları yükselmektedir.
